Kiến trúc Gothic xuất phát từ Châu Âu, chủ yếu là ở Pháp, vào khoảng thế kỷ 12, vì vậy thường được biết đến là kiến trúc Pháp. Ban đầu, nó được liên kết chặt chẽ với việc thiết kế các nhà thờ, mang đặc điểm bí ẩn và lạ lẫm, và thường được xem là biểu tượng của sự man rợ và kinh dị. Để có cái nhìn chi tiết hơn, cùng APA khám phá qua bài viết dưới đây. Cùng xem Kiến trúc Gothic là gì? Các công trình kiến trúc Gothic ở Việt Nam và trên thế giới nhé!
Kiến trúc gothic là gì?
Sự khác biệt giữa kiến trúc Gothic và Romanesque
Một trong những đặc điểm nổi bật nhất giúp phân biệt kiến trúc Gothic và Romanesque là kiểu thiết kế vòm:
- Kiến trúc Romanesque: Sử dụng vòm cong tròn, tạo cảm giác chắc chắn nhưng ít ánh sáng tự nhiên.
- Kiến trúc Gothic: Ưu tiên vòm nhọn, đồng thời tăng số lượng và kích thước cửa sổ, giúp công trình cao hơn, sáng hơn và ấn tượng hơn.
Ý nghĩa lịch sử và quan niệm về kiến trúc Gothic
Ban đầu, thuật ngữ “Gothic” mang hàm ý tiêu cực. Nó xuất phát từ tên gọi của người Goth, một tộc người từng bị La Mã coi là “mọi rợ”. Trong thời kỳ Phục hưng tại Ý, kiến trúc Gothic bị xem như một sự phá cách, khác biệt hoàn toàn với thẩm mỹ Hy Lạp – La Mã truyền thống.
Kiến trúc Gothic nổi bật nhất qua các nhà thờ lớn, đền thánh và công trình dân dụng. Ngày nay, nhiều nhà thờ Gothic được bảo tồn với nét đặc trưng riêng. Mỗi công trình Gothic mang dấu ấn độc nhất, không có công trình nào hoàn toàn giống nhau.
Đặc điểm nổi bật của phong cách kiến trúc Gothic
Đặc điểm
Đặc điểm nổi bật của kiến trúc Gothic là mái vòm cong và đỉnh nhọn. Hệ thống cửa sổ kính rộng giúp không gian tràn ngập ánh sáng tự nhiên. Phong cách này tập trung vào hình khối thẳng đứng với hệ cột mảnh và trần cao. Vật liệu được kết hợp linh hoạt, đặc biệt là kính.
Điển hình cho kiến trúc tôn giáo
Kiến trúc Gothic thể hiện rõ nhất qua các nhà thờ và thánh đường quy mô lớn. Những công trình này thể hiện sức mạnh và vẻ uy nghi. Các nhà thờ Gothic thường cao từ 38 đến 42 mét. Những tháp có thể vươn tới 60 mét, tạo nên khung cảnh hùng vĩ.
Mặt ngoài công trình được trang trí tinh xảo với cửa sổ kính màu. Những cửa sổ này đặt dọc theo mặt tiền, có chiều rộng từ 8 đến 12 mét. Không gian bên trong trở nên trang nghiêm và đầy bí ẩn.
Vòm nhọn (Pointed Arch)
Kiến trúc Gothic đặc trưng bởi các mái vòm nhọn, giúp phân bổ lực tốt hơn so với vòm cong tròn của Romanesque, đồng thời tạo cảm giác thanh thoát, cao vút.
Trần cao và hệ cột mảnh
Các nhà thờ Gothic có trần rất cao, kết hợp với hệ thống cột mảnh giúp không gian trở nên rộng mở, tạo cảm giác linh thiêng và hùng vĩ.
Hệ thống cửa sổ kính màu (Stained Glass Windows)
Những ô cửa sổ lớn, được trang trí bằng kính màu ghép lại thành các bức tranh tôn giáo, vừa tạo hiệu ứng ánh sáng huyền bí, vừa truyền tải câu chuyện Kinh Thánh.
Hệ thống khung chịu lực bên ngoài (Flying Buttress)
Để hỗ trợ kết cấu công trình cao và mỏng, kiến trúc Gothic sử dụng hệ thống trụ bay – một khung chịu lực bên ngoài giúp giảm tải trọng lên tường và mở rộng không gian cửa sổ.
Nghệ thuật điêu khắc tinh xảo
Mặt tiền và các góc công trình Gothic thường được trang trí bằng những bức phù điêu, tượng thánh, hoặc các hình thù kỳ dị như quái vật Gargoyle nhằm thể hiện giá trị tâm linh và nghệ thuật của thời đại.
Chiều cao ấn tượng
Các công trình Gothic thường có chiều cao lớn, với những tháp chuông có thể vươn tới hơn 60 mét, tạo nên vẻ đẹp hùng vĩ, hướng con người đến sự kết nối với thế giới tâm linh.
Bố cục không gian mở
Không gian nội thất Gothic thường rộng rãi với lối thiết kế đối xứng, giúp tăng cường hiệu ứng ánh sáng và tạo cảm giác trang nghiêm.
Ảnh hưởng đến nhiều ngành nghệ thuật khác
Phong cách Gothic không chỉ ảnh hưởng đến kiến trúc nhà thờ. Nó còn tác động đến nghệ thuật, điêu khắc và thời trang.
Mặt chính của các nhà thờ Gothic hướng về phía Tây tuân theo những nguyên tắc cố định. Về cấu trúc, từ phía dưới lên, mặt trước được chia thành ba phần (ba tầng) như sau:
- Phần dưới cùng thường có một cổng chính có ba cánh, sâu và có thể chiếm một phần lớn của bước nhà.
- Phần giữa bao gồm các cửa sổ tròn, lớn và thường được trang trí như những bông hồng.
- Phần trên cùng bao gồm một hành lang và hai tháp chuông.
Cấu trúc không gian và mái vòm trong kiến trúc Gothic
Kiến trúc Gothic nổi bật với không gian rộng lớn, phong phú và đầy ấn tượng. Nội thất trở nên nhẹ nhàng, thoáng đãng và tràn ngập ánh sáng tự nhiên.
Kết cấu chịu lực được thiết kế khoa học, phân biệt rõ ràng giữa các thành phần chịu lực và bộ phận ngăn cách. Điều này giúp công trình vừa bền vững vừa đảm bảo tính thẩm mỹ.
Các loại mái vòm chính trong kiến trúc Gothic
- Vòm mái bốn múi: Sử dụng mặt bằng hình chữ nhật, tạo sự vững chắc và cân đối cho không gian nội thất.
- Vòm mái sáu múi: Có hình chiếu chữ nhật, kết hợp với cột và cuốn bay, giúp tăng cường khả năng chịu lực và tối ưu hóa ánh sáng.
- Vòm mái phức tạp: Xuất hiện vào giai đoạn hậu kỳ Gothic, có nhiều sống và múi hình sao. Kiểu vòm này mang tính nghệ thuật cao và tạo hiệu ứng không gian độc đáo.
Cuốn – Yếu tố quan trọng trong kiến trúc Gothic
Cuốn là một thành phần không thể thiếu trong kiến trúc Gothic. Nó giúp chia sẻ trọng lượng của vòm với cột, giảm kích thước cột và mở rộng cửa sổ. Nhờ đó, thiết kế trở nên nhẹ nhàng và thanh thoát hơn.
Đây là yếu tố quan trọng giúp nhà thờ Gothic bền vững theo thời gian. Đồng thời, nó mang lại vẻ đẹp tinh tế và huyền bí cho công trình.
Để tóm gọn, các đặc điểm cơ bản của kiến trúc Gothic bao gồm mái chóp nhọn, mông bay, cột nước điêu khắc, hình tròn, vòm nhọn, trạc, cửa sổ kính màu, hầm có gân, vòm quạt và cột tượng. Những đặc điểm này không chỉ giúp chúng ta dễ dàng nhận biết kiểu kiến trúc này mà còn là những đặc trưng độc đáo của nhà thờ Gothic.
Bạn có thể tham khảo: Kiến Trúc Phục Hưng Là Gì? Đặc Điểm Nổi Bật Và Những Công Trình Nổi Tiếng
Các nhánh nhỏ của Phong cách Gothic
- Gothic Sớm (Early Gothic): Xuất hiện vào đầu thế kỷ 12, nhấn mạnh vào việc thử nghiệm với mái vòm nhọn và các cấu trúc vòm đơn giản, mở đường cho những cải tiến kỹ thuật sau này.
- Gothic Cao (High Gothic): Phát triển tối đa kỹ thuật kiến trúc, với các nhà thờ lớn, trần cao, cửa sổ kính màu rộng lớn, và hệ thống trụ bay hỗ trợ hiệu quả, tạo nên không gian nội thất ấn tượng và huyền bí.
- Gothic Rayonnant: Tập trung vào việc tăng cường hiệu ứng ánh sáng tự nhiên qua các cửa sổ kính lớn, từ đó tạo nên không gian nội thất tràn ngập ánh sáng, tinh tế và nhẹ nhàng.
- Gothic Flamboyant: Đặc trưng bởi các chi tiết trang trí phức tạp, đường nét uốn lượn, và các hoa văn rực rỡ, mang lại vẻ đẹp năng động và nghệ thuật cao.
- Gothic Revival (Phục Hưng Gothic): Xuất hiện vào thế kỷ 19, đây là sự hồi sinh phong cách Gothic với sự kết hợp giữa các yếu tố truyền thống và hiện đại, nhằm tái hiện vẻ đẹp lịch sử nhưng vẫn phù hợp với đương thời.
Các công trình kiến trúc Gothic nổi tiếng
Phong cách kiến trúc Gothic là một hình thức độc đáo và lâu dài đã phổ biến trên toàn thế giới, mặc dù chủ yếu xuất hiện tại các vùng Châu Âu. Tuy nhiên, các tác phẩm kiến trúc Gothic cũng được xây dựng ở nhiều khu vực khác nhau như Châu Á và Châu Mỹ, vẫn giữ được vẻ đẹp đặc sắc và cá biệt qua thời gian.
Những công trình kiến trúc gothic nổi tiếng trên thế giới
Nhà thờ chính tòa Đức Bà Amiens (Pháp)
Nhà thờ Chính tòa Đức Bà ở Amiens là đền thờ chính của giáo phận Amiens. Nó nằm ở khu vực Bắc của nước Pháp. Đây là đền thờ lớn nhất ở Pháp. Công trình là một trong những tôn giáo lớn nhất thế giới. Năm 1981, UNESCO đã liệt kê nhà thờ vào danh sách Di sản Thế giới.
Nhà thờ Đức Bà Amiens được coi là ngôi nhà thờ Gothic đẹp nhất tại Pháp. Nó thu hút nhờ vẻ uy nghi và tráng lệ của kiến trúc độc đáo. Hai tháp cao bên ngoài tạo nên nét độc đáo cho công trình.
Nhà thờ Salisbury (Anh)
Nhà thờ Salisbury là một tuyệt phẩm với kiến trúc lộng lẫy, nổi bật với mái chóp được ghi nhận là cao nhất ở Anh, cũng như chiếc đồng hồ có tuổi đời lâu nhất thế giới đặc biệt.
Đây là một minh chứng xuất sắc cho kiến trúc gothic sớm tại Anh, với việc xây dựng độc đáo, để lại ấn tượng khó phai trong lòng người.
Tòa thị chính Leuven (Bỉ)
Tòa thị chính Leuven đặt ngay đối diện quảng trường Grote Markt, tỏ ra vô cùng tráng lệ với kiến trúc hậu Gothic xuất sắc, được trang trí với những chi tiết tinh xảo.
Điểm đặc biệt nổi bật của công trình này là sự tinh tế trong việc chạm khắc đá và cửa sổ rực rỡ màu sắc, theo phong cách thiết kế Brabantine Gothic.
Nhà thờ Canterbury (Anh)
Nhà thờ Chính tòa Canterbury ở Kent, Anh, là một tuyệt phẩm kiến trúc đánh dấu bằng nhiều phong cách qua 5 thế kỷ.
Nhà thờ Chính tòa Canterbury nằm ở phía đông nam, cách London 90km. Lịch sử của công trình bắt đầu từ năm 597. Nhiều người coi đây là nhà thờ đẹp nhất châu Âu.
Suốt 1400 năm, nhà thờ này là di sản văn hóa quan trọng của Anh. Công trình thuộc quần thể di sản thế giới do UNESCO công nhận.
Những công trình kiến trúc gothic ở Việt Nam
Nhà thờ đá tại Sapa, Lào Cai
Những công trình tôn giáo có nhiều tên gọi khác nhau, chẳng hạn như Đức Mẹ Mân Coi hay nhà thờ đá, thường có bề mặt chính hướng về phía Đông, nơi mặt trời mọc.
Nhà thờ Đá Sapa nằm ở trung tâm thị trấn Sapa. Công trình được xây dựng từ năm 1895 và vẫn giữ nguyên vẹn đến nay. Đây là biểu tượng kiến trúc cổ hoàn hảo của người Pháp. Nhà thờ là một phần quan trọng trong bức tranh kiến trúc Sapa.
Công trình được xây từ đá theo phong cách Gothic La Mã. Kiến trúc thể hiện qua mái nhà, tháp chuông và vòm cuốn. Tất cả đều có hình chóp nhọn, tạo vẻ thanh thoát và trang nhã.
Nhà thờ lớn Hà Nội
Nhà thờ lớn Hà Nội đặt tại sự hội tụ của ba con phố quan trọng: Nhà Chung, Lý Quốc Sư và Nhà Thờ (địa chỉ 40 Nhà Chung, Hoàn Kiếm, Hà Nội).
Nhà thờ Thánh Giuse được xây dựng vào năm 1888 theo phong cách Gothic. Đây là công trình tôn giáo cổ nhất và lớn nhất Hà Nội. Kiến trúc lấy cảm hứng từ Paris với hai tháp chuông uy nghiêm.
Bên trong nhà thờ được trang trí tráng lệ với cửa kính màu nhập khẩu từ Pháp. Hình ảnh Thánh Joseph được đặt ở vị trí trung tâm. Công trình này là điểm nhấn kiến trúc quan trọng của Hà Nội.
Nhà thờ thu hút du khách nhờ không khí sôi động và vị trí thuận lợi. Đây là điểm đến lý tưởng cho những ai muốn khám phá thành phố.
Vương Cung Thánh Đường Phú Nhai, Nam Định
Nhà thờ Vương Cung Thánh Đường Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội được xây dựng vào năm 1866. Công trình này thường được gọi là Nhà thờ Phú Nhai. Đây là nhà thờ mang kiến trúc Gothic lớn nhất Việt Nam.
Nhà thờ có chiều cao ấn tượng, lên tới 30 mét. Hai tháp chuông vươn cao 40 mét, mỗi tháp nặng tới hai tấn.
Kiến trúc của nhà thờ này đặc sắc, kết hợp một cách độc đáo giữa phong cách kiến trúc của Tây Ban Nha và Pháp. Với vẻ ngoại hình và nội thất lộng lẫy, nhà thờ có trần nhà hình vòm được sơn vàng tinh tế và nhiều cửa sổ màu sắc độc đáo.
Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn
Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn là một tuyệt tác kiến trúc độc đáo và nổi tiếng tại Việt Nam. Với phong cách xây dựng gothic ấn tượng, từng viên gạch được nhập khẩu từ Marseilles, Pháp, đã tạo nên bức tranh cổ kính và yên bình cho ngôi nhà thờ.
Công trình kiến trúc khổng lồ này nằm ở trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh. Đây là điểm đến thu hút đông đảo du khách tham quan và chụp ảnh. Nhà thờ nổi bật với vẻ đẹp kiến trúc độc đáo.
Kiến trúc Gothic không chỉ phát triển tại quê hương của nó. Phong cách này đã lan tỏa đến nhiều quốc gia trên thế giới. Hiện nay, các công trình Gothic vẫn tồn tại rộng rãi, bao gồm cả Việt Nam.
Những kiến trúc này không chỉ mang ý nghĩa tôn giáo. Chúng còn là điểm du lịch độc đáo và ấn tượng. Mỗi công trình thể hiện vẻ đẹp riêng, thu hút du khách khám phá.
Bài viết trên của APA giới thiệu về phong cách kiến trúc Gothic và một số công trình Gothic nổi tiếng trên thế giới, kể cả ở Việt Nam. Hy vọng qua bài viết trên, bạn sẽ có cái nhìn sâu sắc hơn về kiến trúc Gothic. Đừng quên truy cập APA Academy để không bỏ lỡ những bài viết hay nhé!